Het vierde icoontje van Rutte

door: Atze Boerstra (directeur bba binnenmilieu)

Vorig jaar rond deze tijd schreef ik een blog getiteld: ‘Ventileren! Maatregelen nr. 1 om gebouwen corona-proof te maken’. Het onderwerp is actueler dan ooit, mede in het licht van de tientallen horeca uitbraken waar we helaas de afgelopen weken mee geconfronteerd zijn.

Nee, dit wordt geen ‘I told you so’ verhaal waarin ik ga uitleggen welke fouten er volgens mij zijn gemaakt rond dit dossier. Liever kijk ik vooruit. Het goede nieuws is namelijk dat de Tweede Kamer op woensdag 14 juli bijna unaniem meerdere moties heeft aangenomen waardoor nu eindelijk wel is gewaarborgd (de regering kan er niet meer omheen) dat we serieus met de aerogene besmettingsroute en ventilatie aan de slag gaan.

Het betrof o.a. moties van Geert Wilders (PVV) en Jan Paternotte (D66) over het geven van prioriteit aan ventilatie als basismaatregel, over het beter informeren van de Nederlander over wat men zelf kan doen qua ventilatie en (last but not least) over het opnemen van een vierde ‘open raam’ icoontje bij de corona persconferenties van Rutte en De Jonge. Dat laatste met dank aan mijn nieuwe TU Delft collega Professor Philo Bluyssen die in het weekend van 10/11 juli het initiatief nam om met een groep van 20 hoogleraren (Inclusief ondergetekende ) een brief te sturen aan Rutte. In die brief is onder meer gesteld dat er bij corona-persconferenties standaard ook een ‘ventilatie icoontje’ in beeld zou moeten zijn; net zoals ze dat in Duitsland al bijna een jaar doen. Kijk maar eens op de website van het Duitse RIVM, het Robert Koch Institut, de website van de National Health Services van het Verenigd Koninkrijk of die van Sciensano (de Belgische RIVM).

Om een lang verhaal kort te maken. Tijdens het debat beloofden Rutte en De Jonge om alsnog het beleid aan te passen en om serieuzer in te zetten op preventie met verbeterde ventilatie. Rutte zei het als volgt: ‘Het is in de kern: zorg voor frisse lucht. We zijn aan het uitwerken hoe je dat precies doet (…). We gaan daar wel degelijk verder mee aan de slag. We zullen dat toevoegen aan het bordje bij de persconferentie, als vierde icoontje.’

Over hoe je dat doet, de burger voorlichten over hoe je binnenruimtes veiliger maakt, kijkend naar de aerogene besmettingsroute, daar heb ik wel – dit zal u niet verbazen – een aantal ideeën over. Ik sprak daar eerder deze week nog uitgebreid over met Francesco Franchimon, medestrijder in wat sommige journalisten de ‘lucht-oorlog’ hebben genoemd. Een en ander met verwijzing naar de adviezen die we de afgelopen 15 maanden met een aantal organisaties (o.a. TVVL, Binnenklimaat Nederland, ISSO en VCCN) hebben ontwikkeld als onderdeel van het Masterplan Ventilatie (www.masterplanventilatie.nl).

Stel ik stond in Rutte’s schoenen bij de eerstvolgende coronapersconferentie wat zou ik dan zeggen tegen het Nederlandse volk? Waarschijnlijk iets als dit (ja, inderdaad, iets technischer dan normaal):

‘Dames en heren, u heeft het al gezien waarschijnlijk. Hieronder mij ziet u iets nieuws: een vierde icoontje. Per vandaag adviseren ik en collega De Jonge u om niet alleen in te zetten op handen wassen, afstand houden en testen; aanvullend is het belangrijk dat er ook goed geventileerd wordt en dat u (als u langer dan 15 minuten met anderen in een binnenruimte bent) altijd zorgt voor voldoende frisse lucht. Ik zal uitleggen hoe u dit kan doen aan de hand van een paar voorbeelden: 

Als u thuis bezoek ontvangt, zeker als dat bezoek nog niet gevaccineerd is,: zet dan in de woonkamer even voor en achter een raampje open zodat het lekker doortocht. Mocht iemand later besmet blijken, dan heeft u er alles aangedaan om de virusconcentratie in de ademzone van de rest laag te houden en daarmee de kans op besmetting verkleind.’

‘Bent u werkgever of bv ondernemer, dan heb ik ook nog wel een paar tips voor u. Heeft u een mechanisch ventilatiesysteem? Laat dan periodiek controleren of het systeem voldoende luchttoevoer capaciteit heeft, of het systeem standaard in de goede stand staat en of er niet overmatig gerecirculeerd wordt. Hebben systemen een tijdlang niet gewerkt omdat u gesloten was en uw zaak gaat weer open (denk bijvoorbeeld aan de nachthoreca)? Maak een week van tevoren even een testrun samen met uw installateur om zeker te weten dat de verse luchttoevoer in orde is. Als borging van het juist functioneren het ventilatiesysteem, zorgt u verder voor zogenaamde CO₂ stoplichten (o.a. in België gebruikt men die veel); dat zijn kastjes aan de muur die waarschuwen als door onvoorziene omstandigheden de binnenluchtkwaliteit onvoldoende wordt.’

’Vaak zult u constateren dat de aanwezige systemen eigenlijk prima voldoen mits deze goed worden ingesteld. Het kan ook gebeuren dat u er achter komt dat er geïnvesteerd moet worden in een aanvullend of nieuw ventilatiesysteem: we onderzoeken nog hoe we u hier als overheid bij kunnen helpen bijvoorbeeld met inhoudelijk advies, een financiële regeling of bijvoorbeeld belastingvoordeel. In bepaalde gevallen zijn binnenruimten ook veiliger te maken door aanvullend luchtreiniging te introduceren maar dat is een complexe aangelegenheid en niet alle apparaten werken even goed: haal er vooral een specialist bij voor u hier op in zet.’

‘Heeft u geen mechanisch ventilatiesysteem en is er alleen voorzien in te openen ramen?, denk bijvoorbeeld aan een school, klein kantoor of verenigingsruimte, ook met relatief simpele middelen is de zogenaamde luchtroute onder controle te krijgen. In dat geval moet u wel zorgen voor goede instructies voor het gebruik van de te openen ramen. Wat hier heel goed bij kan helpen zijn de eerder genoemde CO₂ stoplichten die waarschuwen als het tijd is om extra te ventileren; bijvoorbeeld door aan twee kanten ramen en deuren tegen elkaar open te zetten. Ja, dit leidt (zeker straks in de winter) tot extra energiegebruik, maar we moeten in dit geval de volksgezondheid voorrang geven.’

‘Tot slot: tegen de jongeren onder u zou ik willen zeggen: natuurlijk snap ik dat jullie graag weer uit willen gaan, naar concerten en dergelijke. Ik – Mark Rutte – baal er ook van dat we een aantal horeca en festival maatregelen hebben moeten terugdraaien. Vingers crossed dat jullie tweede helft deze zomer wel weer enigszins los kunnen gaan maar dan met voorlopig nog even een (mee)zing beperking (dat zet rem op de aerosolproductie) en een verbeterd Testen voor Toegang protocol. En wat betreft ons nieuwe, 4e icoontje: dat betekent in jullie geval dat we vooral even in zetten op echte buitenfestivals (zonder tenten) en uitgaan in binnenruimtes die aantoonbaar goed geventileerd zijn.’